Ankthi është një emocion që shumica e njerëzve përjetojnë herë pas here. Pritet të ndihemi të shqetësuar në një masë të caktuar, për shembull, kur shkojmë në një intervistë pune, në një provim, në një ekzaminim mjekësor, kur përballemi me marrjen e vendimeve të rëndësishme të jetës, e të ngjashme.
Kur ankthi dhe simptomat e tij bëhen të vazhdueshme dhe ndërhyjnë në funksionimin e përditshëm, flasim për çrregullimet e ankthit, të cilat janë problemi më i zakonshëm i shëndetit mendor, si tek të rriturit ashtu edhe tek fëmijët dhe adoleshentët. Studime të shumta sot konfirmojnë hipotezën se çrregullimet e ankthit mund të rrjedhin edhe nga ndryshimet që ndodhin në nivelin e shëndetit fizik, veçanërisht në nivelin e hormoneve.
Nga ana tjetër, ka edhe studime përkatëse që mbështesin faktin se kjo marrëdhënie është, në fakt, e kundërt – se stresi i vazhdueshëm dhe rritja e ankthit mund të çojnë në çekuilibër hormonal. Është më e sakta, pra, të vëzhgojmë çdo ankth individualisht dhe të shqyrtojmë se çfarë i parapriu asaj.
Nëse sulmet e panikut ndodhin ekskluzivisht gjatë ciklit menstrual ose nëse një grua përjeton ankth të shtuar gjatë shtatzënisë, pas shtatzënisë ose në menopauzë, mund të konsiderohet se çekuilibri hormonal është shkaktari i ankthit. Është gjithashtu e rëndësishme të theksohet se ka edhe njerëz që kanë status hormonal të ekuilibruar përsëri përballen me disa nga çrregullimet e ankthit.
Në tekstin e mëposhtëm, do të shpjegojmë se si disa hormone mund të ndikojnë në shfaqjen ose intensifikimin e simptomave të ankthit.
Hormonet seksuale femërore – estrogjeni dhe progesteroni
Estrogjeni është një hormon që sekretohet kryesisht gjatë dy javëve të para të ciklit menstrual – nga fillimi i menstruacioneve deri në ovulimin. Kur niveli i estrogjenit është brenda vlerave të referencës, ai ka një efekt stimulues në sekretimin e serotoninës – hormonit të lumturisë, i cili ndikon pozitivisht në humorin e përgjithshëm dhe përballimin e suksesshëm të stresit. Kur nivelet e estrogjenit janë të ulëta, nuk ka sekretim të mjaftueshëm të serotoninës.
Nga ana tjetër, progesteroni, i cili luan rolin kryesor pas ovulacionit, ka efekt të kundërt. Stimulon amigdalën, pjesën e trurit përgjegjëse për aktivizimin e përgjigjes “lufto ose ik”, e cila mund të çojë në rritje të ankthit, tensionit, rritjes së nervozizmit, humorit të ulët madje edhe depresionit.
Testosteroni
Testosteroni është i lidhur drejtpërdrejt me burrat, megjithatë, ekziston edhe tek gratë, dhe vlerat e përshkruara të referencës ndryshojnë në varësi të gjinisë. Hulumtimet kanë treguar se testosteroni i ulët shpesh lidhet me ankthin social. Ky hormon konsiderohet të jetë përgjegjës për stimulimin e zonës së trurit që na lejon të njohim emocionet e njerëzve të tjerë dhe t’u përgjigjemi atyre në mënyrë adekuate.
Kur nivelet e testosteronit janë të ulëta, aftësitë tona sociale gjithashtu mund të jenë të mangëta. Gjithashtu, vlerat e ulëta të këtij hormoni mund të lidhen me rritjen e nervozizmit dhe probleme me përqendrimin dhe kujtesën, pagjumësinë, depresionin. Tek meshkujt lidhet drejtpërdrejt me uljen e dëshirës seksuale dhe humbjen e masës muskulare, gjë që mund të ndikojë ndjeshëm në humor.
Hormonet e tiroides
Ky grup hormonesh (TSH, T3, T4), pra “kërcimi” i njërit prej tyre jashtë kuadrit të vlerave të referencës, është vërtetuar se lidhet drejtpërdrejt me rritjen e ankthit, sulmet e panikut dhe depresionin. Në fakt, është treguar se çrregullimet e ankthit janë më të përhapura tek personat me hipertiroidizëm, ndërsa gjendjet depresive janë më të zakonshme tek personat me hipotiroidizëm. Këto probleme të shëndetit mendor mund të rrjedhin gjithashtu nga nervozizmi i shtuar, lodhja kronike, cikle menstruale të parregullta, problemet me peshën, të gjitha këto mund të lidhen me funksionin e parregullt të tiroides.
Hormonet e stresit – adrenalina dhe kortizoli
Këto janë hormone që do të sekretohen më shumë në trupin tonë kur të gjendemi në rrezik real ose kur e perceptojmë një situatë si të rrezikshme, për të na përgatitur për ta përballuar atë. Ato përmirësojnë perceptimin, reflekset, forcën tonë.
Kur ne interpretojmë situata të caktuara si potencialisht të rrezikshme, dhe rreziqet reale nuk ekzistojnë ose janë shumë më të vogla nga sa i perceptojmë ne – flasim për ankth. Këto hormone janë ende të pranishme dhe nëse shqetësimi, stresi dhe frika janë konstante, madje në sasi më të mëdha dhe për një kohë më të gjatë sesa nëse do të ishim në rrezik real, ato çojnë në çrregullim të gjumit, tension të vazhdueshëm të muskujve, takikardi, frymëmarrje të vështirësuar.
Megjithatë, e vërejtur në afat të gjatë, nëse vlerat janë vazhdimisht të ngritura, ato mund të ndikojnë në metabolizmin e hormoneve të tjera, duke shkaktuar kështu një çekuilibër hormonal në trup. Në këtë rast, mund të thuhet se stresi dhe ankthi janë përgjegjës për krijimin e çekuilibrit hormonal.
Kortizoli i ngritur bllokon prodhimin e testosteronit në një masë të caktuar. Duke qenë se testosteroni, ndër të tjera, merr pjesë edhe në kontrollin e sekretimit të kortizolit – kur ai ulet, rritet mundësia që kortizoli të tejkalojë vlerat e referencës.
Kortizoli i ngritur gjithashtu ndikon në nivelet e sheqerit në gjak. Kjo kërkon gjithashtu një sasi më të madhe insuline, e cila lufton për të anuluar këtë efekt dhe për të rikthyer nivelin e glukozës në normalitet, gjë që në terma afatgjatë “lodh” tepër pankreasin dhe mund të çojë në rezistencë ndaj insulinës dhe më tej në diabetin e tipit 2 nivelet e sheqerit, pas së cilës pasohet nga një rënie e papritur, shpesh shoqërohet me rritje të ankthit dhe sulme paniku.
Ekzistojnë prova relevante që gjendja kronike e stresit dhe kortizoli i ngritur që e shoqëron atë, ndikojnë negativisht në punën e gjëndrës tiroide, pra në prodhimin e hormoneve tiroide.
Sistemi ynë endokrin, në fakt, përfaqëson një njësi, një rreth vicioz, dhe pothuajse të gjitha hormonet janë të ndërlidhura dhe ndikojnë tek njëri-tjetri, duke luajtur një rol të rëndësishëm në gjendjen emocionale të çdo personi.
Lëvizja jashtë kornizës së vlerave të referencës së një hormoni do të shkaktojë kryesisht një reaksion zinxhir dhe do të reflektojë ndryshime në sekretimin e një ose disa të tjerëve. Meqenëse ankthi aktivizohet gjithmonë kur jemi në një çekuilibër, disharmonia për të na paralajmëruar se duhet të bëjmë diçka për të, pritet që ai të aktivizohet ose të intensifikohet kur hormonet tona nuk janë në ekuilibër.
A do të thotë se terapia hormonale do të ishte e përshtatshme për trajtimin e ankthit?
Kjo varet nga problemi. Në rastin e problemeve me gjëndrën tiroide, terapia hormonale është padyshim e nevojshme dhe ndoshta do të kishte një efekt pozitiv në mënyrën se si ndihet një person. E njëjta gjë është e vërtetë në rastet kur, për shembull, një çekuilibër i hormoneve seksuale sjell me vete shumë probleme të tjera që terapia hormonale mund t’i rregullojë (për shembull, mungesa e menstruacioneve dhe ovulacionit).
Megjithatë, ankthi është një gjendje që kapërcehet më së miri me ndihmën e psikoterapisë (kryesisht konjitive-sjellëse), përmes së cilës një person zotëron edhe teknikat për përballimin me sukses të stresit. Në mënyrë që të ndihmoni hormonet tuaja të jenë sa më të “qetësuara” dhe të qëndrojnë në ekuilibër, rekomandohet patjetër që të flini mjaftueshëm, të kujdeseni për dietën tuaj, dhe të jeni fizikisht aktiv. /natalmedia.com/
*Materialet dhe informacionet në këtë portal nuk mund të kopjohen, të shtypen, ose të përdoren në çfarëdo forme tjetër për qëllime përfitimi pa miratimin e drejtuesve të “natalmedia”
