Shkruan: Arber Zeka
Psikoterapeut
Trauma nuk ka të bëj më atë që të ka ndodhur ty, ka të bëj më atë që ka ndodhur brenda teje (Gabor Mate). Andaj, një ngjarje traumatike është një përvojë tronditëse, e frikshme, si dhe shumë e rrezikshme që na prekë emocionalisht. Gjatë luftës, njerëzit mund të ekspozohen ndaj shumë ngjarjeve të ndryshme traumatike. Kjo rrit shanset për të zhvilluar probleme të shëndetit mendore të më vonshme, si çrregullimi i stresit post-traumatik (PTSD), ankthi dhe depresioni, e veçmas prodhon rezultate me të dobëta në atë që quhet mërqinje psikologjike.
Po flas për veten time, kanë kaluar vite në psikoterapi dhe shkollim në psikologji, pjesët më të dhimbshme të historisë sime, akoma si kam folur. Mbijetimi im nga lufta ka bërë që të merren me dhimbje duke dërguar disa kujtime në pjesën time të pa-vetëdijshme. Kam një kuti të bllokuar në trurin tim, nga e cila asgjë nuk shpëton. Unë do të doja të besoja se disa ngjarje që kanë ndodhur të mos ndodhnin kurrë, kështu më mbronte mendja ime nga dhimbja e madhe e thellë në pjesën shpirtërore që me përfaqëson shpesh para pacientëve të mijë.
Pas shumë vitesh, unë luftova: “Nuk kam kaluar asgjë traumatike,” insistova. Sot, unë ende e gjej veten duke luftuar për të shpjeguar të këqijat, prapambetjet, shmangien, prishjen ndaj kontaktit fizik dhe frikën e kalimit të rrugëve natën, ani pse kjo mund të ndodhë vetëm ne mendjen time. Unë vetëm kam filluar të pranoj se shërimi duhet të jetë përparësi për mua.
Pse ka qenë kaq e vështirë për mua të pranoja?
Ekziston një stigmë e natyrshme për çështjet e shëndetit mendor. Për më tepër, mund të mendoni se përvoja që nxitisin Traumat tuaja nuk janë “aq sa duhet traumatike”, kështu në menyrë të pa vetëdijshme kam menduar. Ekzistojnë një milion arsye, të cilat do t’ju pengojnë dhe me kanë penguar të merre ndihmën që më është nevojitur. Ngjarjet e ndodhur gjatë luftës është diçka që kamë pritur të kem forcën për ta harruar, po jo. Të flas për traumat personale me bënë që të rishikoj mbi kujtime të dhimbshme. Trauma nuk vjen me një planifikim ose një afat kohor të rikuperimit. Vetëm ju mund të gjykoni kur të jeni gati, sigurisht akoma skam qenë i gatshëm.
Formimi i mendimeve koherente për përvojat traumatike mund të shkaktojë prishje të dritës, makthin dhe panik. Ekspozimi i detyruar ndaj këtyre mendimeve, siç po ndodh në shumicën e programeve telivizive në Kosovë, mund të shkaktojë më shumë dëm sesa mirë. Mos kini frikë të kërkoni ndihmë nga një profesionist i shëndetit mendor, kjo është arsyeja se pse kamë marrë rrugën e psikoterapisë, që të bëhem psikoterapeut i vetës sime.
A jeni gati të tregoni historinë tuaj?
Sigurohuni që t’i vendosni nevojat tuaja para kujtdo tjetër. Më e rëndësishmja, besoni instinkteve tuaja. Ato ndoshta kanë të drejtë. Si njerëz, shumë prej nesh e urrejnë idenë për të folur për gjërat më të këqija që na kanë ndodhur. Diskutimi për një përvojë të dhimbshme mund të ndjehet poshtërues ose tmerrues. Ne mendojmë se do të prishemi dhe nuk do të shërohemi kurrë. Ne mendojmë se ne jemi të vetmit që përjetojmë diçka të tillë, dhe askush nuk do ta kuptojë. Trauma nuk është e pastër dhe e rregullt – nuk arrin të paketohet mjeshtërisht dhe të lidhet me një hark. Përkundrazi, është hutuese dhe kaotike. Ne mund të dëshirojmë të flasim për të, por ne nuk dimë se çfarë të themi ose si ta themi atë.
Si mund ta sjell traumën time të psikoterapeuti?
Disa mund, e disa jo. Në fakt, shumë psikoterapeut , psikolog e psikiatër nuk e kanë idenë sesi të merren me trauma dhe në të vërtetë të përfundojnë ‘ri-coperimin’ e traumës (duke e bërë atë edhe më keq, forma se si i marrin informatat), veçanërisht duke inkurajuar klientin të flasë shumë për të. Vetë trauma nuk është problemi (është thjesht diçka që ka ndodhur në të kaluarën).
Simptomat e traumës zakonisht zgjasin nga disa ditë deri në disa muaj, duke u zbehur gradualisht ndërsa përpunoni ngjarjen shqetësuese. Por edhe kur ndiheni më mirë, ju mund të shqetësoheni herë pas here nga kujtime të dhimbshme ose emocione – veçanërisht në përgjigje të shkaqeve të tilla si përvjetori i ngjarjes ose diçka që ju kujton për traumën.
Nëse simptomat tuaja të traumës psikologjike nuk lehtësohen – ose nëse ato bëhen edhe më keq dhe zbuloni se nuk jeni në gjendje të lëvizni nga ngjarja për një periudhë të zgjatur kohe, mund të jeni duke përjetuar orderrregullimin e Stresit Post-Traumatik (PTSD) ). Ndërsa trauma emocionale është një përgjigje normale ndaj një ngjarje shqetësuese, bëhet PTSD kur sistemi juaj nervor “mbërthehet” dhe ju mbeteni në tronditje psikologjike, në pamundësi për të kuptuar atë që ndodhi ose përpunoni emocionet tuaja.
Pavarësisht nëse një ngjarje traumatike përfshin vdekjen ose jo, ju si të mbijetuar duhet të përballeni me humbjen, të paktën përkohësisht, të ndjenjës tuaj të sigurisë. Reagimi natyror ndaj kësaj humbje është pikëllimi. Si njerëzit që kanë humbur një të dashur, ju duhet të kaloni një proces të pikëllimit. Këshillat e mëposhtme mund t’ju ndihmojnë të përballeni me ndjenjën e pikëllimit, të shëroheni nga trauma dhe të vazhdoni me jetën tuaj.
# Ndërtoni një perspektiv pozitive
Fatmirësisht përjetimet e traumës mund të japin rezultate pozitive, siç janë:
1) vlerësimi i ri i jetës,
2) përtëritja shpirtërore dhe
3) zhvillim personale.
Calhoun dhe Tedeschi (1998) shpikën këtë fenomen të quajtur “zhvillimi post-traumatike” me anë të të cilit individët duket se përfitojnë nga trauma. Hulumtime të tjera që nga ajo kohë gjithashtu kanë sugjeruar që shumë individë bëhen më të fortë pasi kanë provuar fatkeqësi, gjë që riafirmon thënien “ajo që nuk të vret ju bën më të fortë”. Për shembull, Rutter (2012) zbuloi se majmunët që përjetuan stresin e fëmijërisë së hershme, siç ishin ndarja nga nëna e tyre për dy orë në ditë, në të vërtetë u duk se përballen dukshëm më mirë me stresin e mëvonshëm në krahasim me majmunët që nuk e kishin këtë stresues të hershëm të fëmijërisë. Kjo linjë hulumtimi sugjeron se ka shpresë për individët që kanë përjetuar ngjarje traumatike. Shumë individë kanë zhvilluar strategji pozitive të përballimit ose kanë përpunuar ngjarje traumatike paraprake në një mënyrë që me të vërtetë është dukur që i ndihmon ata të ecin përpara.
# Balanconi jetën tuaj, përmes:
1) Zhvilloni aktivitete me Trupin
Trauma prish ekuilibrin natyror të trupit tuaj, duke ju ngrirë në një gjendje dembelie dhe frike. Si dhe djegia e adrenalinës dhe çlirimi i endorfinave, ushtrimi dhe lëvizja në të vërtetë mund të ndihmojnë në riparimin e sistemit tuaj nervor.
Mundohuni të ushtroni për 30 minuta ose më shumë në shumicën e ditëve. Ose bëni ushtrime ritime dhe përfshin të duart dhe këmbët tuaja, të tilla si: ecja, vrapimi, noti, basketbolli apo edhe vallëzimi, funksionojnë më së miri.
Në vend që të përqendroheni në mendimet tuaja ose të shpërqendroni veten ndërsa ushtroni, përqendrohuni vërtet në trupin tuaj dhe se si ndjehet ndërsa lëvizni. Vini re ndjesinë e këmbëve tuaja që godasin tokën, për shembull, ose ritmin e frymëmarrjes tuaj, ose ndjenjën e erës në lëkurën tuaj. Ngjitja në shkëmb, boksi, stërvitja në peshë ose artet marciale mund ta bëjnë këtë më të lehtë – në fund të fundit, duhet të përqendroheni në lëvizjet e trupit tuaj gjatë këtyre aktiviteteve për të shmangur dëmtimin.
Mos u izoloni
Pas një traume, ju mund të dëshironi të tërhiqeni nga të tjerët, por izolimi vetëm i bën gjërat më keq. Lidhja me të tjerët ballë për ballë do t’ju ndihmojë të shëroheni, kështu që bëni një përpjekje për të mbajtur marrëdhëniet tuaja dhe mos shmangni shpenzimet e tepërta kohës duke qendruar vetëm.
Ju nuk duhet të flisni për traumën. Lidhja me të tjerët nuk ka pse të përfshijë diskutimet për traumën. Në fakt, për disa njerëz, kjo thjesht mund t’i keqësojë gjërat. Komoditeti vjen nga ndjenja e angazhuar dhe e pranuar nga të tjerët.
Kërkoni mbështetje. Përderisa nuk duhet të flisni për vetë traumën, është e rëndësishme që ju të keni dikë që t’i ndajë ndjenjat tuaja ballë për ballë, dikush që do të dëgjojë me vëmendje pa ju gjykuar. Kthehuni te një anëtar i besuar i familjes, mik, këshilltar ose klerik fetar.
Merrni pjesë në aktivitete sociale, edhe nëse nuk ndjeheni mirë. Bëni aktivitete “normale” me njerëz të tjerë, aktivitete që nuk kanë asnjë lidhje me përvojën traumatike. Lidhuni përsëri me miqtë e vjetër. Nëse jeni tërhequr nga marrëdhëniet që dikur ishin të rëndësishme për ju, bëni përpjekje për t’u lidhur përsëri. Bashkohuni me një grup mbështetës për të mbijetuarit nga trauma. Lidhja me të tjerët që po përballen me të njëjtat probleme mund të ndihmojë në zvogëlimin e ndjenjës suaj të izolimit, dhe të dëgjuarit se si përballen të tjerët mund t’ju ndihmojnë të frymëzoni në shërimin tuaj.
Angazhohuni në punë dhe arritje
Personat të cilët kanë problem me traumat, shpesh harrojnë të kujdesen për veten e tyre. Ka disa mënyra për të ndihmuar në rivendosjen e stabilitetit tuaj emocional pas një ngjarje traumatike:
· Komunikoni përvojat tuaja me familjen ose miqtë e afërt, apo mbani ditar.
· Jepini vetes kohë dhe pranoni që nuk mund të kontrolloni gjithçka.
· Kërkoni ndihmë nga njerëz që kujdesen për ju ose merrni pjesë në një grup lokal mbështetës për njerëzit që kanë pasur një përvojë të ngjashme me tuajen.
· Gjeni një grup mbështetës të udhëhequr nga një profesionist i trajnuar i cili mund të lehtësojë diskutimet tuaja mbi traumat.
· Hani mirë, ushtrohuni, pushoni dhe shmangni alkoolin dhe ilaçet.
· Mbani një rutinë të përditshme me aktivitete të strukturuara.
· Shmangni vendimet kryesore të jetës, siç është ndryshimi i karrierës ose lëvizja menjëherë pas ngjarjes.
· Ndiqni hobi ose interesa të tjera, por mos e teproni.
· Kaloni kohë me të tjerët, por mos u tërheq, edhe nëse nuk ndiheni mirë.
Ju duhet të kërkoni ndihmë profesionale nëse simptomat vazhdojnë dhe ndërhyjnë në aktivitetet e përditshme. Shenjat që një persona mund të i duhet ndihmë profesionale për të përballuar një ngjarje traumatike përfshijnë:
· shpërthime emocionale
· sjellje agresive
· tërheqje
· vështirësi e vazhdueshme në gjumë
· Vazhdon me obsesionin
· probleme serioze
Psikologët dhe profesionistet e shëndetit mendor mund të punojnë me njerëzit për të gjetur mënyra për të përballuar stresin. Ata mund të ndihmojnë ta kuptojmë se si të përballemi me ndikimin emocional të një ngjarje traumatike.
Dhe në fund fare, me ndihmën, trajtimin e duhur dhe një kuptim të fortë të procesit të shërimit, ju mund të kapërceni traumën./natalmedia.com/
*Materialet dhe informacionet në këtë portal nuk mund të kompjohen, të shtypen, ose të përdoren në çfarëdo forne tjetër për qëllime përfitimi pa miratimin e drejtuesve të “natalmedia”
